Oorlogsverslaggever, auteur en politiek adviseur Robert D. Kaplan is op dreef in zijn nieuwste boek 'De geopolitieke tragedie'. Hij grijpt naar de Griekse tragedies om ons tijdsgewricht te begrijpen. De Grieken wisten als geen ander dat chaos en orde elkaar nodig hebben. Hoe strikter de greep van de 'rede', het rationalisme, vertegenwoordigd door de god Apollo, hoe groter de kans op chaos en wreedheid wordt, vertegenwoordigd door de uitzinnige Dionysos.
Eenzelfde analyse maakt de socioloog Hartmut Rosa in zijn laatste boek 'Onbeschikbaarheid'. Door onze eenzijdige focus op 'zichtbaar, begrijpbaar, toegankelijk en beheersbaar' zal het onbeschikbare, dat wat niet meetbaar en controleerbaar is 'monsterlijke' vormen aannemen. Beide auteurs benoemen de stijgende chaos in onze samenleving als een tragisch, en ook onomkoombaar gevolg van het eenzijdige rationalisme en vooruitgangsdenken van vooral de westerse beschaving.
De essentie van een tragedie is dat we als mens naar eer en geweten keuzes maken en dat desalniettemin elke keuze ook nadelige gevolgen over zich afroept. Het is de aanvaarding van die menselijke conditie, de eerbiediging van chaos, het cultiveren van onzekerheid die behulpzaam zijn om ons te behoeden voor groter leed dan het lot ons al toebedeelt. Onzekerheid cultiveren veronderstelt bescheidenheid.
"Als iemand - bijvoorbeeld een politieke ambtsdrager - niet bescheiden is, zullen de goden hem vroeg of laat dwingen tot bescheidenheid. En als iemand moet wachten totdat de goden hem of haar tot zelfinzicht dwingen, zal dat gepaard gaan met veel leed. Uiteindelijk worden we allemaal nederig, ofwel voorafgaand aan rampspoed in het leven door altijd bang te zijn voor de toekomst, ofwel daarna, wanneer de kwellingen zoveel groter zijn." (p. 42).
Het is niet toevallig dat grootse leiders zich kenmerken door bescheidenheid. Ze beseffen hoe klein en onbetekend ze zijn in het grotere geheel. Ze hebben de dunne lijn tussen succes, stabiliteit en chaos, geweld aan de lijve ondervonden. Ze zijn bescheiden omdat ze leven met onzekerheid. En juist op die manier zijn ze inspirerend.
"Er is, was en zal altijd een bepaalde groep mensen zijn die door inspiratie wordt bezocht. Die bestaat uit al diegenen die bewust hun roeping hebben gekozen en hun werk met liefde en verbeelding doen. Het kan gaan om artsen, leraren, tuiniers - en ik zou nog honderd andere beroepen kunnen opnoemen. Hun werk wordt één groot avontuur zolang ze erin slagen om steeds weer nieuwe uitdagingen te ontdekken. Moeilijkheden en tegenslagen onderdrukken hun nieuwsgierigheid nooit. Uit elk probleem dat ze oplossen, komt een zwerm van nieuwe vragen voort. Wat inspiratie ook is, het wordt geboren uit een voortdurend "ik weet het niet". sprak Wislawa Szymborska nadat ze de Nobelprijs voor poëzie ontvangen had in 1996.
"Allerlei beulen, dictators, fanatici en demagogen die om de macht vechten door middel van een paar luid geroepen slogans hebben ook plezier in hun werk, en ook zij voeren hun taken uit met inventieve verve. Ja, maar ze "weten" het. Ze weten het, en wat ze weten is voor hen voor eens en altijd genoeg. Ze willen niets anders te weten komen, omdat dat de kracht van hun argumenten zou kunnen verminderen. En alle kennis die niet tot nieuwe vragen leidt, sterft snel uit: ze slaagt er niet in om de temperatuur te handhaven die nodig is om leven in stand te houden. In de meest extreme gevallen, gevallen die bekend zijn uit de oude en moderne geschiedenis, vormt het zelfs een dodelijke bedreiging voor de samenleving. Daarom hecht ik zo veel waarde aan dat zinnetje "Ik weet het niet". Het is klein, maar het vliegt op machtige vleugels."
De Griekse tragedies, net als deze van Shakespeare bieden troost. We erkennen en herkennen er ons lot in, de Sisyphusarbeid die het leven is. Telkens we een steen de berg opgerold hebben, succes ervaren, bevinden we ons op een mysterieuze manier terug aan de voet van de berg, met een andere steen. Leiders, mensen die vanuit het idee van leiderschap in werk en leven staan, hebben dat door en leren de schoonheid zien van het 'onbeschikbare'. They grow with hardship, and smile.